Pijler 4:
Recreatie en toerisme

Holwerd aan Zee kan door de maritieme sfeer, de natuur, schone lucht en rust en ruimte uitgroeien tot een internationale trekpleister en ruimte bieden voor wellness, zorgtoerisme en een Unesco Werelderfgoed informatiecentrum.

Holwerd aan Zee: impuls voor (Noordoost) Fryslân

De ontwikkeling van Holwerd aan Zee is een kans voor de noordelijke kustzone. Via de Holwerter Feart ontstaat de verbinding tussen Waddenzee en de Friese Meren. Met Leeuwarden opnieuw centraal in de provincie. Net als in Duitsland kan Holwerd aan Zee door de maritieme sfeer, de natuur, schone lucht en rust en ruimte uitgroeien tot een internationale trekpleister en ruimte bieden voor wellness, zorgtoerisme en een Unesco Werelderfgoed informatiecentrum. Ook is er volgens beleidsdocumenten plaats voor een Waddenhotel. Holwerd aan Zee zal de positie van Ameland versterken. En omgekeerd.

Waddenkust als verblijfsgebied voor Recreatie en Toerisme

Effect van Holwerd aan Zee en het opwaarderen van de Holwerter Feart, is dat de noordelijke schil van Fryslân, de Waddenkust, niet meer het gebied is waar toeristen alleen doorheen reizen om op de eilanden te komen. Door Holwerd aan Zee als nieuwe Waddenpoort worden verbindingen met het achterland hersteld en ontstaan nieuwe verbindingen naar prachtige dorpjes in de regio. Zo ontstaat een nieuw toeristisch-recreatief verblijfsgebied dat zich kan profileren als een aantrekkelijk alternatief voor het massatoerisme. Een gebied voor de meer avontuurlijke en actieve toerist die warm wordt van de prachtige vergezichten met oneindig mooie Friese luchten, de terpen en schitterende historische karakteristieke dorpjes. Met Holwerd aan Zee als kustplaats in combinatie met de binnen- en buitendijkse kweldernatuur als icoon aan het Wad. Wanneer de kustzone toeristisch beter kan worden benut, wordt het toeristisch aanbod in Fryslân verbreed en het ‘Merk Fryslân’ versterkt. Dit onderschrijft ook de nieuwe directeur van Stichting Merk Fryslân, de heer Loek Hogenhout.

Holwerd aan Zee als toeristische trekpleister met maritieme sfeer

Door Holwerd aan Zee te ontwikkelen en te transformeren tot een toeristische trekpleister met maritieme sfeer, ontstaat een extra magneet tussen Harlingen en Lauwersoog. Niet alleen populair bij de varende toerist, maar zeker ook bij fietsers, wandelaars, vogelspotters (‘birding’) en Wad- en kwelderliefhebbers. En daar draagt het maritieme karakter van Holwerd aan Zee in grote mate aan bij, zo heeft de werkgroep gezien in vergelijkbare Duitse kustplaatsjes zoals Greetsiel, Nordeich, Dornumersiel en Nesmersiel. Daar jaarlijks tussen de 600.000 en 850.000 overnachtingen.

Referenties in Duitsland

De batenanalyse toont aan dat een beperkte groei van de verblijfsrecreatie met 500 bedden tot een nog groter toename van de werkgelegenheid leidt buiten de recreatiesector dan in de sector zelf. Verder wordt duidelijk dat de werkgelegenheidsbaat voor de recreatiesector van circa 5 miljoen euro, bij 3000 recreatiebedden al snel kan oplopen tot het viervoudige. Kijkend naar de Noord Duitse kustplaatsen kan het aantal bedden in de regio op termijn nog verder oplopen. Ter vergelijking: Ameland kent 1.9 miljoen overnachtingen ‘op’ 25.000 bedden.

Herstel van verbindingen

Het maritieme karakter van Holwerd aan Zee heeft zoals gezegd ook een grote aantrekkingskracht op de (Duitse) toerist zonder boot. Echter, voor de varende toerist ontstaan door de verbinding met het Waddengebied zeer aantrekkelijke vaarroutes en wordt het mogelijke om rondjes of zelfs achtjes te varen via Holwerd en Lauwersoog. Omdat het Oostelijk Waddengebied veel rustiger is dan het Westelijk Waddengebied behoort ook een tochtje naar Ameland al snel tot de mogelijkheden.

Door het doortrekken en verbreden van de Holwerter Feart ontstaat een recreatieve vaarverbinding in dit nu nog doodlopende deel van het recreatief routenetwerk in Fryslân. Dit biedt de recreatievaart de mogelijkheid om via deze routes rondjes en achtjes te varen. Dat is van belang omdat vaarrecreanten graag een route volgen en niet graag heen en weer varen. Dit sluit naadloos aan op de nieuwe aantrekkelijke verbinding met het Vaarcircuit Om de Noord (in voorbereiding) die het mogelijk maakt om binnendoor via Groningen naar Duitsland en Denemarken te varen.

Door het realiseren van een boulevard, een jachthaven en mogelijk een strand, ontstaat nieuwe allure met uiteenlopende mogelijkheden voor waterrecreatie voor jong en oud. Dit draagt tevens bij aan het oplossen van een tekort aan recreatieve aanlegplaatsen in de regio. Per saldo geeft Holwerd aan Zee zo een flinke impuls aan de waterrecreatie in heel Fryslân. Het project legt de verbinding tussen Wad en het Friese Meren gebied, met Leeuwarden daar centraal tussenin.

Vanaf het Wad kunt u vanuit Holwerd twee kanten op: de oostelijke en de westelijke route.

Oostelijke route

Via het schitterende Dokkum, het Lauwersmeergebied (Nationaal Park en voormalige Lauwerszee) en daarna via de Lits-Lauwersmeerroute naar watersportdorpen Kollum en de Westereen en verder via de Burgumer Mar, Earnewâld en het Nationaal Park De Alde Feanen naar het Friese Meren gebied. De Lits-Lauwersmeerroute is geschikt voor grotere motorschepen tot een max. boothoogte van circa 2.90m en een diepgang tot 1.50m. Meer informatie op beleeffriesland.nl.

Westelijke route

Zeker zo interessant zijn de vaarmogelijkheden als u vanaf Holwerd de Dokkumer Ee volgt richting Bartlehiem, Burdaard naar de hoofdstad van Fryslân: Leeuwarden. In 2018 Culturele Hoofdstad. Om vervolgens via de Staandemastroute via Wergea en Grou de Friese Meren te bereiken. De route via de Dokkumer Ee biedt voor motorboten ook de mogelijkheid om een extra rondje te verbinden voordat u aanlegt in de Prinsentuin van Leeuwarden. U kunt namelijk voor Leeuwarden besluiten om uw vaartocht uit te breiden met (een deel van) de Elfstedenvaarroute. Deze route is geschikt voor pleziervaartuigen met een maximale diepgang van 1.30m en maximale boothoogte van 2.40m. Klik hier voor meer vaarroutes.

Door Holwerd aan Zee ontstaat de mogelijk om een 8 te varen door de hele provincie. In het zuidwesten van de provincie door het IJsselmeer te benutten en in het noordoosten door het Lauwersmeer en een stukje Waddenzee toe te voegen aan de route. Het Waddeneiland Ameland mag dan zeker niet worden gemist.

Meerwaarde voor Ameland (en omgekeerd)

Onderzoek leert dat kustplaatsen en de Waddeneilanden elkaar kunnen aanvullen en versterken. Door het ontstaan van een wisselwerking tussen beide plaatsen en de verschillende groepen toeristen. Noordzeestrand toeristen die bij minder goed weer ook eens een dagje vaste wal doen en natuur- en cultuurtoeristen die hun vakantie op een mooie dag afwisselen met een dagje Amelander Noordzeestrand. De verwachting is dan ook dat er ruimte zal komen voor een kleinere en snellere passagiersdienst tussen Ameland en Holwerd die de passagiers tot in Holwerd aan Zee kan brengen. Een dergelijke veerdienst zal ook meer dagjesmensen naar het eiland trekken. Ervaringen in Noord-Duitsland bevestigen dit beeld.

Dagje strand of even zwemmen in de zwemdobbe

Voor een dagje strand zijn de inwoners van Noordoost Fryslân op dit moment aangewezen op Ameland of de stranden in Noord-Holland. Door binnendijks een recreatief verblijfsgebied in te richten, ontstaan er mogelijkheden voor een binnendijks zandstrand. Daarnaast is er ruimte voor verblijfsaccommodatie in de vorm van recreatiewoningen en een waddenhotel. Uiteraard passend in het kwelderlandschap. Voor het recreatiepark hebben zich al meerdere ontwikkelaars gemeld. Achterliggend doel van dit toeristisch-recreatief gebied is om kwetsbare natuur en recreatie gescheiden te houden (zonering). De grond die vrijkomt bij het verkwelderen, kan buitendijks bij de pier gebruikt worden om zwemdobbes te realiseren. Hiermee ontstaan enkele tot de verbeelding sprekende elementen in het Waddengebied die de herontdekking van de Friese Waddenkust verder vorm geven.

Wellness aan ‘De Gezonde Waddenkust: VN Internationale Dag van de Yoga als aanzet tot ‘De Gezonde Waddenkust’

De Verenigde Naties hebben 21 juni uitgeroepen tot de Internationale Dag van de Yoga. Holwerd aan Zee heeft deze gelegenheid samen met Staatsbosbeheer en Blije Balans aangegrepen om de Waddenkust te verbinden met de kansen die Yoga en andere vormen van wellness kan bieden voor (recreatie)ondernemers en natuurorganisaties. Tegelijk is de Dag van de Yoga een goed moment om de kansen voor wellness onder de aandacht te brengen bij andere recreatieondernemers en ondernemers die zich in de tóekomst wellicht bezig willen gaan houden met bezinningstoerisme, Mindfulness, vitaliteits- & leefstijl coaching, teambuilding, fitness, Tai Chi, baden en bronnen, massage, diëten en andere vormen van ontspanning.

Wellness arrangementen

Wellness is niet alleen bij onze Oosterburen al jaren erg in trek. De bekende Duitse wellness plaatsen trekken tijdens het hoogseizoen ook veel Nederlanders. Terwijl de Duitsers zelf het hele jaar door de kustplaatsen opzoeken voor de natuur, de schone (pollenvrije) zeelucht, de vele spa’s, sauna’s en massages. Voor onze Oosterburen is kuren voor een snel herstel een traditie die door de ziektekostenverzekering vergoed wordt. Bijvoorbeeld voor astma, hart- en vaatziektes, stress of burn-out klachten. In trek als kuuroord zijn vooral de kustplaatsen die door het klimaat, de schone zeelucht, het zeewater en de jodium in de lucht.

Wat aan de Duitse kust kan, kan hier ook. Ook zonder gezondheidsklachten is een wellness arrangement in het Waddengebied puur genieten. En Holwerd aan Zee is dan ook een prima bestemming voor een verwenarrangement met sauna’s, stoombaden, massages, beauty behandelingen en lange wandelingen in de kwelders of langs de Waddenkust. Authentieke lokale producten, zoals het modder en slik uit de mineraalrijke Waddenzee (rijk aan zeezout en zwavel) kunnen worden benut. En wat te denken van de mogelijkheden van buiten- of binnenbaden gevuld met gefilterd mineraalrijk zeewater uit de Waddenzee. Een kuuroord heeft in het Toeristisch Programma Friese Wadden een hoge economische betekenis gekregen (tabel 4.2 ‘prioritaire projecten’).

Klik hier voor Toeristisch Programma Friese Wadden (2013)

‘De gezonde Waddenkust’ is een gat in de markt

Wellness langs de Waddenkust is nu nog een gat in de markt! Het beoogde sneeuwbaleffect en structurele karakter van deze pilot helpt om dit gat op den duur te dichten. De Waddenkust is onderdeel van UNESCO Werelderfgoed en het Mooiste Natuurgebied van Nederland. Probleem is dat de Waddenkust op dit moment nog onvoldoende ‘boekbaar’ is voor toeristen die hun paar daagjes Waddenkust vooraf vanuit de luie stoel willen vullen. Om die toeristen beter te bedienen, is het dus noodzakelijk dat er meer boekbare producten worden ontwikkeld om zo de Waddenkust beter te kunnen vermarkten. Enerzijds door samenwerking tussen ondernemers via arrangementen, anderzijds door verblijfsrecreatie bijvoorbeeld te koppelen aan het imago van ‘De Gezonde Waddenkust’.

Zen aan Zee

Tegenwoordig erkennen ook zorgverzekeraars de waarde van zen in de natuur. Eén met de elementen, onthaasten en een tijdje offline om lichaam en geest te resetten. Voor de zorgverzekeraar een belangrijke tegenhanger van aandoeningen als gevolg van onze welvarende levensstijl (welvaartsziekten). De combi tussen natuur, vormen van Yoga en wellness zijn van grote waarde voor een gezond leven. Combineer dit met hotsprings die gevoed worden door de vulkaan onder de Wadden en kleimaskers gemaakt van het Waddenslib (rijk aan mineralen en oligo-elementen, waaronder calcium, magnesium en jodium) en de potentie van ‘De Gezonde Waddenkust’ tekent zich – ook op dit vlak –  al snel af. Zeker wanneer steeds meer Randstedelingen de behoefte krijgen om hun hectische wereld te ontvluchten en weer ‘in balans’ te komen aan De Gezonde Waddenkust. Hét kuuroord van Fryslân.

Een boost voor een nieuwe doelgroep

In Nederland zijn zoals gezegd 1.6 miljoen Yoga beoefenaars. Dit is een goed begin. Tel daar de Duitse toerist bij op die nu voor wellness activiteiten gedwongen wordt om de Duitse Waddenkust op te zoeken. Deze Duitse toerist is voor de Nederlandse Waddenkust in potentie een belangrijke doelgroep. Temeer omdat het aantal Duitse toeristen zich de komende jaren zal verdubbelen. Naast de Duitse wellness liefhebber is er nog de Néderlandse wellness liefhebber die nu, bij gebrek aan alternatief, naar de Duitse Waddenkust reist voor zijn of haar well(being) en fitness. Kortweg: wellness.

Visit Wadden: de belevingstoerist als doelgroep

Er zijn ook andere doelgroepen geïnteresseerd in wellness achtige activiteiten. Volgens de campagne Visit Wadden zijn dit mensen die bewust niet op zoek zijn naar massavermaak, maar de groep die iets te besteden heeft en die de natuur en het gebied bewust willen beleven, met oog voor de kwetsbaarheid van het Waddengebied. De groep die geïnteresseerd is voor de verhalen van de kust. Bijvoorbeeld: vogelaars, wandelaars, wadlopers, natuurliefhebbers, en de liefhebbers van de landschapskunst van Sense of Place niet te vergeten. Commercieel zijn ook de overwerkte managers uit het bedrijfsleven interessant of bijvoorbeeld de bezoekers ‘met een verwijsbriefje’ (natuur op recept). En wat te denken van al die organisaties die met een open mind nieuwe inspiratie op willen doen voor hun missie & visie. De prachtige vergezichten aan de Waddenkust zijn zeer bevorderlijk voor de ontwikkeling van dergelijke toekomstbeelden.

Destinatie- & productontwikkeling

In eerste instantie wordt het podium van de Internationale Dag van de Yoga benut om de Waddenkust tot een bestemming (een ‘destinatie’) te maken voor de 1.6 miljoen Nederlandse yogabeoefenaars. Om de Waddenkust tot destinatie te maken, is productontwikkeling van groot belang. De Internationale Dag van de Yoga is een kans om een boekbaar product aan te bieden en om ‘De Gezonde Waddenkust’ in brede context in de etalage te zetten. Een promotieactiviteit met een jaarlijks terugkerend karakter tijdens de Internationale Dag van de Yoga. Wanneer de activiteit aanslaat, kan deze ook door andere ondernemers i.s.m. natuurgidsen vaker worden georganiseerd tijdens de zomermaanden. Hiermee krijgt het wellness toerisme een boost en ontstaat er een uniek en boekbaar product voor De Gezonde Waddenkust.

Mindwalk+ 21 juni en 21 september als pilot

Het product dat Holwerd aan Zee, Staatsbosbeheer en Blija Balans wil ontwikkelen als pilot, is een Mindwalk+. Dit is een natuurexcursie met de nadruk op Yoga en bezinning; de natuur is de plus. De Mindwalk+ ziet er als volgt uit. Vanuit het projectbureau van Holwerd aan Zee worden op 21 juni twee ‘mindwalks’ georganiseerd door de polder, langs bloemrijke akkers en akkerranden richting de kwelder van Staatsbosbeheer. De mindwalk wordt begeleid door gediplomeerde yoga instructeurs en de projectleider van Holwerd, Natuurlijk Boeiend en Bloeiend. In de kwelder zullen er momenten zijn van bezinning en toegankelijke Yoga. Laagdrempelig dus. Daarnaast is er uitgebreid aandacht voor de natuur (de plus), met toelichting door de boswachter van de kwelder. Er wordt een ochtend- en een avondwandeling georganiseerd. Op 21 september volgt een herhaling om te kijken of de combi wellness en natuur aanslaat. De Stichting Holwerd aan Zee faciliteert deze dag vanuit het projectbureau. Vanuit de gedachte dat Holwerd aan Zee een brede integrale gebiedsgerichte aanjaagfunctie heeft.

Structureel karakter en verbreding richting Blija en Ternaard

Naast het beoogde sneeuwbaleffect en de te verwachten boost voor het gebied door deze natuurexcursies met de nadruk op Yoga en bezinning, is het de bedoeling om de Mindwalk+ een structureel karakter te geven. Jaarlijks terugkerend op de Internationale Dag van de Yoga en bij voldoende belangstelling met een herhaling in september. De verwachting is ook dat de Mindwalk ieder jaar zal worden uitgebreid en vernieuwd. Bijvoorbeeld door de Terp fan de Takomst in de Fryske Gea kwelders bij Blija te betrekken bij de route. Of door de route naar het oosten te verlengen naar  ’t Skoar (kwelders) bij Ternaard. Vandaar dat naast Dorpsbelang Holwerd ook de dorpsbelangen van deze twee dorpen het initiatief van de Mindwalk+ van harte ondersteunen. Dit past prima binnen de olievlekwerking van Holwerd aan Zee en de samenwerking tussen en met Staatsbosbeheer en it Fryske Gea.

Aandacht voor de natuur

Tijdens de Mindwalk+ zal er ruim tijd zijn om de deelnemers te wijzen op de schoonheid van de omgeving. Binnendijks en buitendijks. Door natuurgidsen van Staatsbosbeheer en de Werelderfgoedgidsen van Waddenvereniging zal uitleg worden gegeven over het nut van de bloemrijke akkerranden, de dynamiek van de kwelder en de soorten die daar voorkomen. De inzet van de natuurgidsen vergroot de belevingswaarde en dit bevordert de waardering voor en betrokkenheid bij het Waddengebied. Op deze manier komt de ecologische meerwaarde weer helemaal ‘in balans’ met de economische potentie van De Gezonde Waddenkust.

De HeartMath methode: Meten is weten

Ons hartritme varieert voortdurend; tijdsintervallen tussen hartslagen wisselen constant. De variatie van het hartritme geeft niet alleen belangrijke informatie over onze mentale veerkracht en vitaliteit, maar ook over de toestand van het lichaam. Dit is te meten met HeartMath methode. Voor de bewustwording van het effect van de natuur op de mentale toestand van de deelnemers zal daarom worden gewerkt met apparatuur van HeartMath. Daarnaast zullen een aantal apparaatjes worden aangeschaft die via Bluetooth verbinding maken met een App op je mobiel. Het gebruik van de HeartMath app zorgt voor wetenschappelijk onderbouwde meetbare waarden, waardoor het effect van de natuur op de geestelijke gezondheid van de mens zichtbaar wordt. De preventieve waarde hiervan is ook voor zorgverzekeraars interessant.  

Kansen voor zorgtoerisme

Gezonde schone lucht, natuur, rust en ruimte zijn sterkste toeristische waarden voor de Waddenkust. Die waarden sluiten goed aan bij het zorgtoerisme. Het Waddengebied is bij uitstek geschikt om de hectiek van het dagelijkse bestaan te ontvluchten en volledig tot rust te komen. Het is algemeen bekend dat een groene omgeving en schone lucht daar aan bijdragen. De gezonde omgeving van De Waddenkust is dan ook een geweldig gebied voor ondernemers die naast toeristische activiteiten ook vormen van zorg aan kunnen bieden gericht op behandeling, preventie of het herstel van een ziekte. Het gebied leent zich ook uitstekend voor mensen met een beperking die zorg nodig hebben tijdens hun vakantie. Vast staat dat de toenemende vergrijzing en de toenemende zorgbehoefte aanvullende kansen biedt voor de recreatie en toerismesector in de regio.

Streekproducten Waddengoud en Slow Food & Fish

De lokale streekproducten zijn een prima aanvulling op zorgtoerisme en wellness. Eerlijke producten van het land en het Wad, zoals het Waddengoud en Slow Food & Fish dragen bij aan het gezonde imago van het gebied. 

Waddenhotel

Naast de hoge economische betekenis van wellness staat in tabel 4.2 ‘Prioritaire projecten’ van het Toeristisch Programma dat er langs de Waddenkust ruimte is voor een 3 tot 4 sterrenhotel. Dit waddenhotel past prima bij de Waddenpoort Holwerd aan Zee én de informatiefunctie van de Waddenpoort voor grote aantallen bezoekers. Het hotel als icoon aan, in en op de waddendijk zou heel goed gecombineerd kunnen worden met een informatiefunctie voor het Unesco Werelderfgoed, maar ook met zorgtoerisme en wellness. Grote aantallen bezoekers komen tenslotte nu al langs Holwerd voor de boot naar Ameland.