Pijler 2:
Water en waterveiligheid

Het plan Holwerd aan Zee is letterlijk een doorbraak voor mens en natuur. Een doorbraak door de zeedijk waardoor Holwerd en het achterland weer worden verbonden met de Waddenzee.

Holwerd aan Zee, een doorbraak voor mens en natuur!

Het plan Holwerd aan Zee is letterlijk een doorbraak voor mens en natuur. Een doorbraak door de zeedijk waardoor Holwerd en het achterland weer worden verbonden met de Waddenzee. Belangrijke onderdelen zijn een binnendijks buffermeer – bij voorkeur met getijdenwerking – een stormvloedkering of schutsluis in de dijk en een spuigeul door de kwelder aan de oostzijde van de pier. Spuigeul en buffermeer maken het mogelijk om de vaargeul naar Ameland regelmatig door te kunnen spoelen. Zodat het slib in de geul zich op een natuurlijke manier over het Wad verspreid. Zo blijft Ameland bereikbaar. Voor minder dan de helft van de huidige baggerkosten van ca 8 miljoen euro per jaar. Een flinke besparing dus die in de toekomst wellicht nog verder op kan lopen. Andere belangrijke voordelen van minder baggeren zijn minder verstoring van de natuur en minder vertroebeling door het storten van het baggerslib op het Wad.

Minder baggeren is winst voor mens en natuur

Op dit moment wordt er ongeveer 2 miljoen kuub bagger uit de vaargeul gehaald en elders op het Wad gedumpt. Dat verandert door het plan Holwerd aan Zee. Eerste berekeningen laten een jaarlijkse besparing zien van ongeveer 1.4 miljoen kuub bagger per jaar. Dit levert een besparing op van minimaal 2.8 miljoen euro. Elk jaar weer! En bij een minder voordelig baggercontract in de toekomst kan de besparing oplopen tot meer dan 7 miljoen euro per jaar. Zeker wanneer ook het baggerbezwaar nog verder toe zou nemen. Of dit gebeurt, kan door gebrek aan onderzoek niet met zekerheid worden gesteld, maar dat geldt ook voor het omgekeerde. Kortom Holwerd aan Zee is interessant genoeg om nader te onderzoeken.

Natura 2000 Waddenzee Beheerplan: minder verstoring en helder water

Minder baggeren heeft een positief effect op de waterkwaliteit. Want hoe helderder het water hoe meer voedselproductie (‘primaire productie’) en hoe groter de draagkracht wordt van het ecosysteem. Daarbij komt dat veel soorten bij de jacht onder water afhankelijk zijn van voldoende zicht. Vogels als de stern en de fuut. Holwerd aan Zee sluit op het punt van waterkwaliteit prima aan bij de ecologische doelstellingen van het Beheerplan Waddenzee N2000: ‘Schoon en helder (genoeg) water’. Doelstelling is om het water van de Waddenzee zo helder te krijgen dat in de waterkolom en op de wadbodem het lichtklimaat optimaal is voor de groei van fytoplankton en fytobenthos en dat er nergens zuurstoftekorten optreden. Schoon en helder (genoeg) water is de basis. Algen, schelpdierbanken en zeegrasvelden krijgen de kans om te herstellen en te groeien.

 Het Deltaprogramma Waddengebied

Waterveiligheid is een belangrijk onderdeel van het plan Holwerd aan Zee. Het Deltaprogramma Wadden heeft als motto “Veiligheid voorop! Omgaan met kansen, onzekerheden en restrisico’s in een Werelderfgoedgebied”. Concreet is het de bedoeling om een integrale aanpak te ontwikkelen die de veiligheid moet waarborgen. Integraal. Dus tegelijk belangen en koppelkansen meewegen op het gebied van natuur, recreatie en duurzame economische activiteiten. Dit mag uiteraard niet ten koste gaan van de waterveiligheid. Het deltaprogramma wil de veiligheidsopgave waar mogelijk ook koppelen met de ambities in de regio.

Brede ‘groene multifunctionele’ dijk bij Holwerd aan Zee

De koppelkans met Holwerd aan Zee is onder andere de wens om met de vrijgekomen klei uit het buffermeer een brede groene dijk aan te leggen. Een brede groene dijk heeft een zeer flauw talud en een voorland van kwelders. De bekleding van de dijk is volledig van gras. De kleilaag kan over de bestaande asfaltlaag worden aangelegd. Brede groene dijken bieden volgens onderzoekers van Deltares en Alterra Wageningen UR vaak meer bescherming dan traditionele met asfalt beklede dijken. Daarbij komt dat een brede groene dijk beter past bij het landschap van Holwerd aan Zee en beter aansluit bij de brede groene dijk ter hoogte van Fryslân Bûtendyks.

Brede groene dijk nog goedkoper aanleggen met vrijkomende klei uit het buffermeer

Volgens bovengenoemd onderzoek zijn groene dijken goedkoper in aanleg dan traditionele dijken met een dure asfalt- of steenbekledig. Bij Holwerd aan Zee kan de aanleg van de dijk nog goedkoper uitvallen, door gebruik te maken van de klei die vrijkomt bij het graven van het buffermeer en de spuigeul. Een koppelkans en reden om de dijkversterking te combineren met de uitvoering van Holwerd aan Zee. De besparing kan dan worden benut voor de extra kosten van het versneld uitvoeren van de dijkversterking.

Zie voor meer info over de studie: brede groene dijk goed alternatief voor traditionele stenen dijk

Deltaprogramma op zoek naar iconen

Daarnaast heeft het PlanBureau voor de Leefomgeving (PBL) in een rapport genoemd dat het Deltaprogramma op zoek moet naar iconen. In een brief aan de minister van I&M (7 juni 2014) pleit PBL-directeur Maarten Hajer voor verbreding van de inzet van het Deltaprogramma in de komende uitvoeringsfase. Een toekomstgerichte delta is meer dan enkel een waterveilige delta. Het PBL constateert dat Nederland op dit moment vooral furore maakt met iconen uit de periode van vóór het Deltaprogramma: Ruimte voor de Rivier, de Zandmotor, de nieuwe Boulevard van Scheveningen. Het planbureau bepleit nu te gaan zoeken naar wat de iconen van het nieuwe Deltaprogramma kunnen zijn. De Multikering Katwijk is een kleinschalig voorbeeld van een dergelijke icoon. Zulke iconen kunnen ook de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven internationaal versterken. De werkgroep heeft inmiddels contact gelegd met de heer Hajer.

Lees hier het nieuwsbericht van Planbureau voor Leefruimte over de oproep van nieuwe iconen in het Deltaprogramma

Holwerd aan Zee past in de ambities van de Topsector Water (Min. EZ)

Omdat de werkgroep Holwerd aan Zee vaak wordt gewezen op het unieke karakter van het project en de kansen die er liggen om het project te zien als showcase voor onze Topsector Water, is het de intentie en ambitie om in de komende periode de nadruk vooral te leggen op Holwerd aan Zee als icoon met exportpotenties. Een boegbeeldproject, waar onze nationale Topsector Water de wereld mee over zal gaan. Waar Nederlanders eerst dijken hebben aangelegd, laat onze Topsector Water – wat de werkgroep betreft – de komende decennia zien dat we de dijken ook weer door durven te steken in het belang van mens en dier. Leven met water in plaats van strijden tegen het water. In het verlengde van deze gedachte kan Holwerd aan Zee uitgroeien tot een internationaal voorbeeld, pilot en proeftuin voor deze Topsector. “Nederland als etalage voor de wereld” of “van kennis naar kunde naar kassa”, zoals de minister dit onlangs ook heeft geformuleerd in een brief aan de Kamer. Over de relatie Holwerd aan Zee met de Topsector Water worden op dit moment gesprekken gevoerd.

 Rebuild by design

Holwerd aan Zee zoekt ook aansluiting bij het Amerikaanse programma Rebuild by design. In het verlengde van het gesprek met de Topsector Water is contact gelegd met voormalig DG Ruimte en Water Min. I&M, de heer Henk Ovink. Ovink is nu directeur ‘Rebuild by Design’ en Senior Advisor to the Secretary of Housing and Urban Development, Former Hurricane Sandy Rebuilding Task Force (Amerikaanse Deltaplan). Ovink heeft aangeboden om met de werkgroep verder in gesprek te gaan om van elkaar te leren. Over bouwen met kennis vanuit de regio en lokale bevolking, zoals nu in Amerika ook wordt gedaan.

Lees hier meer over Rebuild by Design

Rotterdam2025 kandidaat World Expo 2025. ‘Changing Currents / Deltas in Transition’

Aanknopingspunt is ook de relatie tussen Holwerd aan Zee en Rotterdam2025. Rotterdam stelt zich kandidaat voor de World Expo 2025. De Rotterdamse editie krijgt als thema ‘Changing Currents / Deltas in Transition’ mee met de Rijnmond als showcase. En daar sluit Holwerd aan Zee natuurlijk prachtig op aan. Ook het motto van de projectleider Leendert Bikker spreekt de werkgroep zeer aan: ‘We willen het, kunnen het en durven het’. (n.a.v haalbaarheidsonderzoek Rotterdam 2025). Ook met Rotterdam2025 zijn inmiddels contacten gelegd.

Opwaarderen Holwerter Feart als KRW maatregel (met gemaal als optie)

In het plan Holwerd aan Zee is de opwaardering van de Holwerter Feart opgenomen. Het gaat hierbij om een verbreding en een verdieping van de vaart in combinatie met de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Daarnaast zal een zestal vaste bruggen beweegbaar gemaakt worden. Doel hiervan is tweeledig. Allereerst om de staandemast verbinding tussen Wad en de Dokkumer Ee te optimaliseren. En mocht it Wetterskip Fryslân op termijn besluiten om een nieuw gemaal bij Holwerd te bouwen om de Friese boezem te ontlasten, dan is de vaart geschikt als aanvoerkanaal voor het gemaal bij Holwerd. De verwachting is dat de breedte en diepte van de Holwerter Feart geschikt zijn voor een gemaal met een capaciteit van ca 35 m3/seconde.

Natuurvriendelijke oevers

De aanleg van de natuurvriendelijke oevers is onderdeel van de doelstelling van de Kaderrichtlijn Water. Een belangrijkste KRW maatregel is de aanleg van “ondiepe en luwe, met riet en waterplanten begroeibare zones”. Bijkomend voordeel is dat natuurvriendelijke oevers ook bijdragen aan oppervlaktewaterberging. In de komende periode 2016 -2021 wordt ingezet op het inrichten van brede oevers van 3 tot 5 meter, maar dan over kleinere lengtes. Zo wordt het aantal hectares alsnog gehaald volgens de KRW opgave en is het ecologisch rendement hoger, zo is de verwachting.

Zoeken naar innovatieve oplossingen

Holwerd aan Zee als showcase en icoon voor de Topsector Water en het Deltaprogramma vraagt erom om steeds weer op zoek te gaan naar innovatieve oplossingen. Mede omdat innovaties het project goedkoper kunnen maken. Niet alleen bij de aanleg, maar ook voor het onderhoud van belang. De werkgroep mikt op innovaties voor bijvoorbeeld de zeedijk, de sluis, het gemaal, opwekken van groene energie, zilte teelten, etc etc. Voorbeelden zijn de ‘gelsluis’ of een doorvaarbare sluis. de eerste adviesbureaus hebben zich op dit punt al gemeld om mee te denken.